როგორი იყო 2022 წელი საქართველოს მთავარი აგროპროდუქტებისთვის – EastFruit-ის ანგარიში

EastFruit-საქართველოს ჯგუფი ქვეყნის აგროსექტორის წამყვანი პროდუქტებისთვის 2022 წლის მთავარ მოვლენებს ასახელებს. ანგარიში პორტალის ვებგვერდზე ქვეყნდება.

თხილეული:

თხილი – საქართველოს მთავარი საექსპორტო პროდუქტი, რომელზეც წელს რუსეთ-უკრაინის ომის გამო მოთხოვნა მთელ მსოფლიოში შემცირდა. სექტემბრისთვის მოსავლის სეზონი ნელა დაიწყო. თხილის დაბალმა ფასებმა ბაღების განვითარებაში ფერმერების ინვესტიციები შეაჩერა, რამაც წელს მოსავლიანობა შეამცირა. ამასთან, მაღალი იყო 2021 წელს დარჩენილი მარაგი როგორც საქართველოს, ისე უცხოელი მწარმოებლებისთვის. ასევე, წლევანდელ სეზონზე თხილის მწარმოებელ ძირითად რეგიონებში მოსულმა ძლიერმა წვიმებმა სექტორს დამატებითი დიდი დარტყმა მიაყენა, რამაც ექსპორტის შეფერხება და ხარისხის პრობლემები გამოიწვია.

კაკალი – 2022 წლის მოსავალმა, წინასწარი შეფასებით, 2,5 ათასი ტონა შეადგინა. ეს წელი საქართველოს სამრეწველო წარმოებისთვის გარდამტეხი იყო. ქართულ ბაზარზე, სადაც მოთხოვნა 3 ათასი ტონაა, წლევანდელი მოსავალი შიდა პროდუქტით იმპორტის 90%-ის ჩანაცვლების საშალებას იძლევა. ვითარდება გადამუშავებაც, რაც მაღალი ხარისხის ქართული კაკლისა და გადამუშავებული პროდუქციის ფართო ასორტიმენტის შეთავაზების საშუალებას იძლევა.

ნუში – 2015 წლიდან ქართველ ინვესტორებს შორის (მოცვთან და ვაშლთან ერთად) ყველაზე პოპულარული პროდუქტია. საქართველოს მთავრობის მიერ მხარდაჭერილი ინვესტიციების 17%-ზე მეტი ნუშის ბაღების შექმნას მოხმარდა. ქვეყანამ პირველი კომერციული ნუშის მოსავალი წელს მიიღო. სექტორი საექსპორტოდ ბოლომდე მზად არ არის, თუმცა მისი დაწყება 2023 წელს მაინც იგეგმება. საქართველოში ამ დრომდე მხოლოდ ერთი სამრეწველო გადამამუშავებელი ქარხანაა, რომელიც ნუშის უმსხვილესმა მწარმოებელმა კომპანია „უდაბნომ“ შექმნა.

პეკანი (ამერიკული კაკალი) – ქვეყანაში კომერციული პლანტაციები ჯერ არ არის, თუმცა ეს კაკალი უკვე ტრადიციულ ბაზრებზე, კერძოდ, ევროკავშირის ქვეყნებსა და ჩინეთში ექსპორტისთვის მოჰყავთ და ამუშავებენ.

ატამი

ატმისა და ვაშლატამას გაზრდილი მიწოდება გაზრდილ მოთხოვნას აკმაყოფილებს. სეზონი მეტად მაღალი შიდა მოთხოვნითა და უხვი მოსავლით დაიწყო, რამაც 40 000-45 000 ტონა შეადგინა. დიდმა მოსავალმა ადგილობრივი ბაზრის მაღალი მოთხოვნის გამო ფასების შემცირება არ გამოიწვია. ლარში საბითუმო ფასები წინა სეზონის დონეზე დარჩა, ხოლო მთლიანი პროდუქციის ნახევარზე მეტი ექსპორტზე გავიდა. მართალია, ექსპორტის მოცულობა, 2021 წელთან შედარებით, შემცირდა, მაგრამ დოლარში საექსპორტო ფასების გაძვირების გამო ექსპორტის ღირებულება ოდნავ გაიზარდა. ქართულ ატამსა და ვაშლატამას მხოლოდ ორი ძირითადი მყიდველი ჰყავდა: სომხეთი და რუსეთი.

კენკრა

მოცვი – საქართველოს კენკრის სექტორის ლიდერია, რომელიც ბოლო ათი წლის განმავლობაში დასავლეთ საქართველოს რეგიონებში ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ დასარგავ კულტურად იქცა. მისი წარმოებისადმი ინტერესი არ იკლებს, რადგან ევროკავშირში საექსპორტო შესაძლებლობები მიმზიდველია. წლევანდელი სეზონი წვიმების გამო გვიან დაიწყო, რამაც ნაყოფს მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენა. უამინდობამ, ასევე, ზოგადი ლოგისტიკური პრობლემები გამოიწვია, რადგან გზები დაზიანდა. ივნისის ბოლოს ადგილობრივი ფასები მკვეთრად დაეცა, რადგან შიდა მიწოდება მნიშვნელოვნად გაიზარდა. ქართული მოცვის მთავარ საექსპორტო მიმართულებად რუსეთი დარჩა, სადაც კონკურენცია მკვეთრად გაიზარდა. გაიზარდა ექსპორტის მოცულობაც, თუმცა ეს ფასების დაკლების ხარჯზე მოხდა.

ჟოლო – 2022 წლის სეზონი მეტად მაღალი ფასებით დაიწყო. წინა წლის ცუდი კლიმატური პირობებისა და წლევანდელი გაზრდილი ხარჯების გამო სეზონის საწყის ეტაპზე, ივლსიშივე ჟოლოს მარაგის დეფიციტი გაჩნდა. ამას ხელი შეუწყო იმ ფაქტმაც, რომ ბევრ ქართველ მწარმოებელს კენკრის პლანტაციის მართვა გაუჭირდა. წარმოება ბევრად ჩამორჩებოდა მოთხოვნას და ფასები სეზონის შემდეგ ეტაპებზეც საკმაოდ მაღალი იყო. ბევრმა მწარმოებელმა სექტორი დატოვა. საქართველოს კენკროვან მწარმოებელთა ასოციაციის მონაცემებით, ბოლო წლებში ბაზარი ჟოლოს მწარმოებელთა, სულ მცირე, 20%-მა დატოვა.

მარწყვი – ფასები, ჟოლოს მსგავსად, საქართველოში მიწოდების შემცირებისა და ადგილობრივი მოთხოვნის მნიშვნელოვანი ზრდის გამო გაიზარდა. შიდა მოთხოვნამ იმპორტის მკვეთრი ზრდაც განაპირობა. აღსანიშნავია, რომ ჟოლოსა და მაყვლის წარმოებისგან განსხვავებით, მარწყვი სახელმწიფო სუბსიდიების პროგრამაში არ შედიოდა, ამიტომ მისი მოყვანა მხოლოდ ყველაზე ეფექტურ მწარმოებლებს შეეძლოთ.

ვაშლი

2022/23 წლების რეკორდულმა მოსავალმა იანვარში ძლიერი ექსპორტი განაპირობა, რაც წლის განმავლობაში შენარჩუნდა. წლის პირველ 5 თვეში, რომელიც შესანახი ვაშლის საექსპორტო ფანჯარაა, ქვეყანამ 4,7 მლნ დოლარის ვაშლის ექსპორტი განახორციელა, რაც 2021 წლის იმავე პერიოდის რეკორდულ მაჩვენებელს, ანუ 5,2 მლნ დოლარს ოდნავ ჩამორჩება. მიწოდების მოსალოდნელმა ზრდამ სეზონის დასაწყისში, აგვისტოში ვაშლის გაყიდვის სირთულეები გამოიწვია, რაც მომდევნო თვეებშიც მეტ-ნაკლებ პრობლემად დარჩა. უზარმაზარი მარაგი 2023 წლის პირველი ნახევრის საექსპორტო ფანჯრის გახსნას ელოდება. ქართული ვაშლის მთავარ საექსპორტო მიმართულებად დღემდე რუსეთი რჩება.

ქლიავი

წელს წარმოება მეტად გაიზარდა და გადამმამუშავებლებს შორის დიდი მოთხოვნა გაჩნდა. მოელიან, რომ ეს მოთხოვნა უახლოეს წლებში კიდევ უფრო გაიზრდება, რადგან წელს გადამმამუშავებლებს სიმძლავრეები არ ეყოთ. წელს მიწოდება იმდენად ძლიერი იყო, რომ როგორც ადგილობრივი, ისე საგარეო მოთხოვნის მნიშვნელოვანი ზრდის მიუხედავად, ქლიავის ფასი 2021 წლის მაჩვენებელზე ნაკლები იყო. ექსპორტმა რეკორდი მოხსნა და, 2021 წელთან შედარებით, 60%-ით გაიზარდა.

კარტოფილი

სეზონი 2022 წლის მაისში დაიწყო. წელს წარმოების ხარჯები გაიზარდა. ამასთან, გასულ მოსავალთან შედარებით, ადგილობრივმა მარაგებმა სწრაფად იკლო, რისი მიზეზიც დინამიური ძლიერი ექსპორტი გახდა. ამ ფაქტორებმა კარტოფილზე ფასები წლის მეორე კვარტალში რეკორდულ მაჩვენებლამდე გაზარდა. მათავარ მწარმოებელ რეგიონში, სამცხე-ჯავახეთში, სადაც სეზონი სექტემბერში იწყება, ხანგრძლივი გვალვების გამო მოსავალი მნიშვნელოვნად შემცირდა. პრობლემად იქცა იმპორტიც, რადგან თურქეთმა ექსპორტი შეზღუდა, სხვა ქვეყნებიდან კი იმპორტი ძვირი ჯდებოდა. თუმცა ფასებმა ისე იმატა, რომ იმპორტი გარდაუვალი გახდა, რაც ქვეყანამ მაშინვე დაიწყო. ამ დროისთვის კარტოფილი, წინა წლების ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, გაცილებით ძვირია. მოსალოდნელია იმპორტის ზრდა. წელს ბაზრის სიახლე ისიც იყო, რომ ტკბილ კარტოფილზე (ბატატზე) მოთხოვნა საგრძნობლად გაიზარდა. წინა წლებთან შედარებით, 2022 წელს ტკბილი კარტოფილი გაცილებით პოპულარული გახდა და ქვეყანამ მისი იმპორტი გააორმაგა.

მანდარინი

მანდარინი ციტრუსის მთლიანი წარმოების, დაახლოებით, 90%-ს შეადგენს. მართალია, მოსავალი 2022 წელს შემცირდა, მაგრამ ის ქვეყნისთვის ძირითად საექსპორტო პროდუქტად რჩება. ექსპორტი სეზონის გახსნისთანავე, ნოემბერში დაიწყო, მაგრამ ორ ძირითად ბაზარს შორის, ანუ რუსეთ-უკრაინის ომის გამო მოელიან, რომ ექსპორტის მოცულობა, წარმატებულ 2021 წელთან შედარებით, მინიმუმ, 10%-ით, 30-35 ათას ტონამდე შემცირდება. 2021 წელს ქვეყნის ექსპორტმა 8,1 მლნ დოლარის რეკორდი მოხსნა.