ძალიან მოდური გახდა სამზარეულოში არა ჩვეულებრივი თეთრი რაფინირებული შაქრის, არამედ მისი სხვადასხვა შემცვლელების, მაგალითად, თაფლის ან იერუსალიმის არტიშოკის სიროფის გამოყენება. ითვლება, რომ ამ პროდუქტებს აქვთ სასარგებლო თვისებები და ნაკლებად კალორიულია, ვიდრე ჩვეულებრივი შაქარი.
მართლა აზრი აქვს შაქრის ჩანაცვლებას თუ ეს შეიძლება ჯანმრთელობისთვის საზიანო იყოს?
აგავას ან იერუსალიმის არტიშოკის სიროფი აქტიურად გამოიყენება უბრალო თეთრი გრანულირებული შაქრის ჩასანაცვლებლად.
ფრუქტოზა
ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ბუნებრივი დამატკბობელი. ფრუქტოზას აფასებენ დაბალი გლიკემიური ინდექსის გამო. უმჯობესია შაქრის დონემ ნელა მოიმატოს, მაშინ GI იქნება დაბალი. გლუკოზას აქვს GI 100, ხოლო ფრუქტოზას აქვს მხოლოდ 20.
თვისებებითა და შემადგენლობით, ფრუქტოზა და გლუკოზა ძირეულად არ განსხვავდება ჩვეულებრივი შაქრისგან, რომელსაც ჩვენ შეჩვეული ვართ.
მაგრამ ყველაფერი ასე მარტივი არ არის. ფრუქტოზა საერთოდ არ არის ჩვეულებრივი შაქრის იდეალური შემცვლელი.
სიფრთხილით უნდა გამოიყენონ შაქრიანი დიაბეტით დაავადებულებმა, ჭარბი წონის, გულ-სისხლძარღვთა სისტემის პრობლემების მქონე პირებმა.
ფრუქტოზა თრგუნავს ლეპტინის, ანუ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, „სიმაძღრის ჰორმონის“ გამომუშავებას. იმ მომენტში, როდესაც ტვინი არ იღებს დანაყრების სიგნალს, სხეულს მეტი საკვები სჭირდება და ადამიანი ჭარბად იკვებება. ამიტომ ფრუქტოზა არ უნდა მიიღონ წონის დაკლების მსურველებმა და მათ, ვინც დიეტაზე იმყოფება.
ფრუქტოზას აქვს დაბალი გლიკემიური ინდექსი (20 GI). მაგრამ ჩვენი ორგანიზმის მიერ ფრუქტოზის ათვისების პროცესში ნივთიერების 25% გარდაიქმნება გლუკოზაში, GI 100 ერთეულით. ფრუქტოზის დარჩენილი პროცენტი შეიწოვება ნაწლავის კედელში კალციუმის შემაკავშირებელი პროტეინის მონაწილეობით. ღვიძლში ფრუქტოზის მეტაბოლიზმი მთავრდება, მისი გამოყენება სხვა უჯრედებს არ შეუძლიათ.
ფრუქტოზა სწორედ ღვიძლში გარდაიქმნება ცხიმებად და გაყოფის პროცესში მონაწილეობს გლიკოლიზში. აღსანიშნავია, რომ ჭარბი ფრუქტოზა ადამიანის ორგანიზმში გადამუშავდება ცხიმად და ტრიგლიცერიდების სახით გადადის სისხლში. შედეგად იზრდება გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების რისკი.
ამიტომ ფრუქტოზის მოხმარებისას სიფრთხილე გვმართებს, მისი უკონტროლოდ გამოყენება არ შეიძლება იმ მოსაზრებით, რომ ეს უპირობოდ სასარგებლო პროდუქტია.
თაფლი
ყავის ან ჩაის კოვზი თაფლი შაქრის ძალიან გავრცელებული შემცვლელია. ცხობისას თაფლსაც იყენებენ, მაგრამ უნდა გავითვალისწინოთ, რომ თაფლი შაქარზე ტკბილია და ნაკლები გვჭირდება და ათხელებს ცომს.
ასე რომ, თაფლი საკმაოდ სასარგებლოა, მაგრამ მხოლოდ შეზღუდული რაოდენობით მოხმარების შემთხვევაში, რადგან მას აქვს საკმაოდ მაღალი კალორიულობა და მაღალი გლიკემიური ინდექსი და შაქრის მსგავსად იწვევს სისხლში შაქრის მკვეთრ მატებას, შემდეგ კი მკვეთრ ვარდნას.
აღსანიშნავია, რომ თაფლის თერმული დამუშავების დროს ის კარგავს თავის თვისებებს.
სიროფები
ჯანსაღი დიეტის თაროებზე შეგიძლიათ იპოვოთ აგავას სიროფი, იერუსალიმის არტიშოკი, ყურძნის შაქარი. ყველა ეს პროდუქტი რეკომენდირებულია, როგორც რაფინირებული შაქრის შემცვლელი.
ისინი სხვადასხვა სიტკბოს ანიჭებენ. მაგალითად, ქოქოსის შაქარი გაცილებით ნაკლებად ტკბილია, ვიდრე ლერწმის შაქარი, ისევე როგორც ყურძნის სიროფი. ისინი უფრო დიდი რაოდენობით
უნდა იქნას გამოყენებული ცხობისას, ვიდრე ჩვეულებრივ თეთრ შაქარს.
ასეთი სიროფების ენერგეტიკული ღირებულება შაქარზე დაახლოებით 100 კკალ-ით დაბალია. ამავდროულად, მათ აქვთ სპეციფიკური გემო, რომელიც დამახასიათებელია იმ პროდუქტისთვის, საიდანაც მზადდება. აგავას სიროფი შეიცავს სასარგებლო პრებიოტიკს – ინულინს, ფინიკის ან ყურძნის სიროფი – ვიტამინებს, მიკროელემენტებს და ანტიოქსიდანტებს, მაგრამ მათი რაოდენობა იმდენად მცირეა, რომ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რაიმე კლინიკური ეფექტი ჰქონდეს.
სტევია
სტევია ან სტევიზიოიდი არის ნივთიერება, რომელიც მიიღება სტევიას მცენარის ტკბილი ფოთლებისგან, ის იზრდება სამხრეთ ამერიკასა და აზიაში. ეს ნივთიერება შაქარზე 200-ჯერ უფრო ტკბილია და ძალიან დაბალკალორიულია. მხოლოდ 15 კკალ 100 გ პროდუქტზე და კერძის დასატკბობად საჭიროა გრამზე ნაკლები, ამიტომ სტევიზოიდის კალორიული შემცველობა არც კი შეიძლება იქნას გათვალისწინებული კერძის კალორიული შემცველობის გამოთვლისას.
სტევიაში ნახშირწყლები პრაქტიკულად არ არის, ამიტომ ის არ ზრდის სისხლში გლუკოზის დონეს. ის ასევე ხელს უწყობს არტერიული წნევის დაქვეითებას და ამცირებს კიბოს რისკს, რადგან
შეიცავს უამრავ სტეროლს და ანტიოქსიდანტს.
უნდა გვახსოვდეს, რომ სტევიას აქვს სპეციფიკური გემო, ოდნავ მწარე. თუ კი ოდნავ ავცდით დოზირებას, მაშინ სტევიციოიდი კერძს უსიამოვნო გემოს მისცემს.
როგორც ვხედავთ, შესაძლებელია თეთრი შაქრის შეცვლა ბუნებრივი დამატკბობლებით, მაგრამ მხოლოდ გარკვეული დათქმებით.
ყველა ბუნებრივ დამატკბობელს შეუძლია გამოიწვიოს ალერგიული რეაქციები და კუჭ-ნაწლავის დარღვევები. დამატკბობლები ამცირებენ კალორიულობას და ეხმარებიან ორგანიზმს წონის კლებისას, მაგრამ მათ არ აქვთ რაიმე განსაკუთრებული უპირატესობა ლერწმის ან თეთრი შაქართან მიმართებაში.
