ადამიანს შეუძლია ტრილიონზე მეტი სხვადასხვა სუნის შეყნოსვა. თუმცა, ვერ ნახავთ ორ ადამიანს, რომლებიც ერთნაირად რეაგირებენ ერთსა და იმავე სურნელზე. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი სუნი თითქმის ყველასთვის უსიამოვნო ან საზიზღარი ჩანს (როგორიცაა გამხსნელების სუნი ან გაფუჭებული საკვები), ჩვენი აღქმა სხვა სახის სუნების შესახებ შეიძლება ბევრად უფრო ინდივიდუალური იყოს.
ავიღოთ სუნამო. ერთი ადამიანისთვის ძლიერი ყვავილოვანი სურნელი შეიძლება ღვთაებრივად ლამაზი ჩანდეს, მეორესთვის კი თავის ტკივილი გამოიწვიოს. არსებობს მრავალი მიზეზი, რის გამოც ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს ფიზიკური რეაქცია ძლიერ სუნზე, მაგრამ აქ არის სამი ყველაზე გავრცელებული:
- ემოციები
ყველა გრძნობიდან მხოლოდ ყნოსვას აქვს პირდაპირი კავშირი ჩვენს ემოციურ სფეროსთან. ალბათ იმიტომ, რომ ყნოსვა ავითარებს პირველ რიგში გრძნობებს. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ არ ვგრძნობთ მხოლოდ ამა თუ იმ სუნს, იმ არასტაბილურ ქიმიკატებზე დაყრდნობით, რომლებიც ცხვირში შემოფრინდებიან, არამედ ამ სურნელთან ერთად, მეხსიერებაში ჩნდება მასთან დაკავშირებული ყველა მოგონება.
მაგალითად, თქვენ იგრძენით სუნი, რომელსაც რაიმე ცუდთან უკავშირებთ. ერთი ამოსუნთქვა და ყველა ნეგატიური ემოცია გეცემათ და აიძულებს თქვენს სხეულს უპასუხოს სტრესს “ბრძოლა-ან გაქცევის” პასუხით. ეს რეაქცია არის სტანდარტული გზა საფრთხის ვითარებაში ორგანიზმის სასურველ მდგომარეობაში მოსაყვანად. შეშფოთებული ტვინი იწყებს სიგნალების გაგზავნას სხეულის სხვადასხვა ნაწილში, რაც იწვევს ფიზიოლოგიურ ცვლილებებს.
ერთ-ერთი მათგანია დაძაბულობის შეგრძნება თავსა და კისერზე. ეს გამოწვეულია ვაზოდილატაციით (სისხლძარღვების გაფართოებით), რაც საშუალებას გაძლევთ მკვეთრად გაზარდოთ სისხლის მიწოდება თავის ტვინში და სხეულის სხვა ნაწილებში. ვაზოდილატაცია ააქტიურებს სისხლძარღვებში სენსორულ რეცეპტორებს, რომლებსაც ჩვენ აღვიქვამთ როგორც ტკივილს თავისა და კისრის არეში.
- სინუსების პრობლემები
ქიმიკატებმა, რომლებიც ააქტიურებენ ტვინის ყნოსვის სისტემას შეიძლება ზოგჯერ გააღიზიანოს ცხვირის დანამატი ღრუები. ყველაზე ხშირად, ასეთი სუნებია: კვამლი, ქლორი და სუნამო.
სინუსის ლორწოვანი გარსის გამაღიზიანებელი ნივთიერებების მოსაშორებლად, ეპითელიუმი იძულებულია გამოიმუშაოს უფრო და უფრო მეტი ლორწო, რაც იწვევს ალერგიული რეაქციის მსგავს სიმპტომებს – იმუნური სისტემა მოქმედებს, იზრდება ვაზოდილატაცია და ანთება, და ამ ყველაფერმა შეიძლება გამოიწვიოს თავის ტკივილი.
ზოგიერთი არასტაბილური ქიმიკატი, რომელიც შეიცავს სიგარეტის კვამლის, ფორმალდეჰიდისა და გარკვეული საწმენდი საშუალებების სუნს, პირდაპირ გავლენას ახდენს სამწვერა ნერვზე, რომელიც სენსორულ სიგნალებს გადასცემს ტვინს. ტრიგემინალური ნერვის ჰიპერსტიმულაციამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს თავის ტკივილი.
- სუნის აუტანლობა (ოსმოფობია)
მიუხედავად იმისა, რომ ოსმოფობია თავისთავად საკმაოდ იშვიათია, შაკიკით დაავადებული ადამიანები მიდრეკილნი არიან მისკენ. 2016 წელს გამოქვეყნებულმა კვლევამ, რომელიც გამოქვეყნდა ჟურნალში Cephalalgia-ში, დაადგინა, რომ ორი ან მეტი საათის განმავლობაში ძლიერი არომატის ჩასუნთქვამ შეიძლება გამოიწვიოს შეტევა შაკიკით დაავადებულთა დაახლოებით 20%-ში. ყველაზე ხშირად, შაკიკის შეტევა გამოწვეულია სიგარეტის კვამლის, სუნამოების, გამონაბოლქვის და საყოფაცხოვრებო ქიმიკატების სუნით.
შაკიკით დაავადებულთა ნერვული სისტემა განსაკუთრებით მგრძნობიარეა სენსორული სტიმულაციის, განსაკუთრებით ყნოსვის მიმართ, მაგრამ პროდრომულ ფაზაში (შეტევის დაწყებამდე რამდენიმე დღით ან საათით ადრე) ეს მგრძნობელობა კიდევ უფრო მწვავეა. სუნი, რომელიც ჩვეულებრივ არ აღიზიანებს, გაუსაძლისი ხდება. შესაძლოა ყნოსვასთან ასოცირებული ფანტომური შეგრძნებებიც კი. ამიტომ, მაშინაც კი, თუ გამაღიზიანებელი სუნი არ იყო შეტევის დაწყების „გამომწვევი“, მასზე ასეთი რეაქცია შესაძლოა თავის ტკივილის მოახლოების ნიშანი იყოს.
